background

Dil ve Konuşma Bozukluğu Olan Bireyler için Destek Eğitim Programı

Dil ve Konuşma Bozukluğu Olan Bireyler için Destek Eğitim Programı

 

Normal Dil Gelişim Basamakları

  • YAŞ DİL GELİŞİMİ

  • Sese ve konuşmaya tepki

  • Anlamsız ses üretimi

  • Sesi arama

  • İlgilenildiğinde ses ile tepki verir

  • Dikkat çekmek için ses çıkarır

  • Taklit ederek hece tekrarı yapar (ba-ba ma-ma)

  • Müziğe tepki olarak ses çıkarır

  • İhtiyaçlarına yönelik farklı ses üretimleri yapar

  • Tanıdığı nesnenin ismi söylenince nesneye bakar

  • Vücut kısımlarından birini gösterir.

  • 2 farklı heceyi birleştirir (an-ne)

  • Farklı tonlardaki sesleri taklit eder.

  • Yetişkin konuşmasına ses çıkarır

  • Konuşulanı takip eder.

  • Hayır dendiğinde işi durdurur.

0-2 YAŞ DİL GELİŞİMİ

  • Kısa şiir ve şarkılarla ilgilenir

  • Çabuk ve anlaşılmayan konuşma var.

  • Daha fazla istediğini belirtir.

  • ‘Bitti’ye tepki gösterir.

  • Nesnelerin kullanışlarını taklit eder.

  • Oda dışından gelen seslerin kaynağını arar.

  • Hayvan sesleri çıkarır.

  • Üç farklı yönlendirmeyi ayrı ayrı yapar.

  • Nesnenin ismi söylendiğinde bakar dokunur tepki gösterir.

  • İstenildiğinde kitaptaki üç değişik resmi gösterir.

  • 3 vücut kısmını gösterir. (kendi vücudu)

  • 10 farklı kelimeyi söyler.

  • İstenildiğinde kendi ismini söyler.

  • Nesne için “bu nedir?” sorusunu cevaplar.

  • Evet-hayır cevabını kullanır.

  • “Bitti”, “Gitti” sözcüklerini söyler.

  • Bana ver, göster ifadelerini kullanır.

  • Vücudu ile yukarı-aşağıyı ifade eder.

  • Oyun sırasında bir başka çocuğun hareketini taklit eder.

  • İşlerde yetişkinleri taklit eder.

  • (Nerede?) şeklinde sorulduğunda kendini gösterir.

  • Paralel oyun oynar.

  • El hareketleri ve sözel ifadeleri birleştirir.

  • Beş aile ferdinin ismini söyler.

  • Yiyeceklerin ismini söyleyerek ister.

  • Yasak nesnelerin yanındayken cıs der.

  • Son heceyi uzatarak soru sorar.

  • Söylendiğinde selamlar.

  • Sık rastladığı nesnelerin ismini söyler.

2-3 YAŞ DİL GELİŞİMİ

  • İstenildiğinde teşekkür ve lütfen der.

  • Sözel ifadeyi anladığını o hareketi yaparak gösterir.

  • Bildiği sıfatları kullanır.

  • İşi isimlendirir.

  • Şarkının son kelimesini tekrarlar.

  • Bildiği çevresel sesleri isimlendirir.

  • İsmi yerine ben beni kullanır.

  • Kim sorusuna isimle cevap verir.

  • İstenen nesneyi getirir götürür.

  • Basit işlerde yardım etmek ister.

  • Seçim yapar.

  • Hayali oyun oynar.

  • Nesne+fiil ya da isim+fiil kullanır.

3-4 YAŞ DİL GELİŞİMİ

  • 4 kelimelik cümle kurar.

  • Basit sohbete katılır.

  • Büyük-küçük nesneleri isimlendirir.

  • Sözel direktif 10 vücut kısmını gösterir.

  • Telefonda konuşur.

  • Sonra ne oldu sorusunu cevaplar. (hikayede)

  • Nerede ve kim soruları sorar.

  • Mi ekini kullanır.

  • 5 dakika süre ile hikaye anlatır.

  • Model olduğunda 10 nesneyi sayar.

  • Niçin diye sorar ve yetişkinin cevabını dinler.

  • Konuşması daha iyi anlaşılır.

  • İstenildiğinde 3 rengi isimlendirir.

  • Kare, daire ve üçgeni isimlendirir.

  • İstenildiğinde adını ve soyadını söyler.

  • Nasıl sorusuna cevap verir.

  • Büyüklükle ilgili sıfatları kullanır.

  • Basit hikayede niçin sorusunu cevaplar.

  • Nesnelerin nasıl kullanıldığında söyler.

  • Gelecek zaman ifade kullanır.

  • Çoğul eklerini doğru kullanır.

  • Oluş sırasına göre iki olayı anlatır.

5 YAŞ DİL GELİŞİMİ

  • Edilgen cümleleri anlar.

  • Lütfen, yapar mıydınız kullanır.

  • Birleşik cümleler kullanır.

  • Kısaltmalar kullanır.

  • Kız kardeş, anneanne vb. kullanır.

  • Zıtlıklarla ilgili karşılaştırmalarda en son kelimeyi söyler.

  • Resimsiz hikayeleri anlatır.

  • İki kelimenin kafiyeli olup olmadığını söyler.

  • Karmaşık cümleleri kullanır.

  • Sesin yüksek alçak olduğunu söyler.

  • Adresini söyler.

  • Telefon numarasını söyler.

  • Günlük deneyimlerini anlatır.

  • 3 veya 5 bölümlü hikayeleri anlatır.

  • Kelimeleri tanımlar.

  • Bana tersini söyle sorusunu cevaplar.

  • Dün ve yarını kullanır.

  • Yeni ve bilmediği kelimelerin anlamını sorar.

!!! Eğer Bir Çocuk !!!

  • 3-4 aylıkken çevresindeki kişilere veya oyuncaklara ilgi göstermiyorsa,

  • 9 aya kadar agulamıyorsa,

  • 1 yaşına geldiği zaman ismini anlamıyor, “hayır” ve bazı komutları anlamıyorsa,

  • 15 ay civarında en az 1-3 kelime üretmediyse,

  • 18 ay en az 6-10 kelime üretmediyse,

  • 21 ay basit komutları yerine getiremiyorsa,

  • 24 ay kitapta ismi söylenen resimleri gösteremiyorsa,

  • 26 ay iki kelimeli cümle kuramıyorsa,

  • 3 yaşında 3 kelimeli cümle kuramıyor, soru soramıyor, Ne?, Nerede? Kim? sorularına cevap veremiyorsa, diğer çocuklarla iletişime geçmiyorsa,

  • 4 yaşında 4-5 kelimeli cümle kuramıyorsa, anlaşılır konuşamıyorsa,

  • 5 yaşında grameri uygun kullanamıyorsa, basit bir hikayeyi anlatamıyor, kelime dağarcığının gelişiminde sınırlılık gösteriyorsa MUTLAKA bir uzmana başvurmanız gerekir…

KONUŞMA BOZUKLUKLARI & NEDENLERİ

  • Dudak damak yarıkları

  • Artikülasyon bozuklukları

  • Akıcılık bozuklukları

  • Fonolojik bozukluklar

  • İşitme kaybına bağlı bozukluklar

  • Zihinsel probleme bağlı

  • Travmatik beyin hasarı

  • Afazi

  • Dizartri

  • Apraksi

  • Otizm

  • Gecikmiş konuşma

Dudak Damak Yarıkları

Artikülasyon Bozuklukları (Hipernazalite)

Artikülasyon bozukluğu, kişinin konuşma seslerini yanlış veya eksik üretmesidir.

Artikülasyon bozukluğunda hatalar tutarlılık göstermektedir. Örneğin kişi “r” sesini üretemiyorsa ve “r” sesi yerine “y” sesini kullanıyorsa bu hatayı bütün “r” sesini içeren kelimelerde yapacaktır. Bu sorun genel olarak kişinin konuşmasında görmezden gelinemeyecek kadar farklı ve aykırı söyleyiş biçimi olarak tanımlanabilir.

Fonolojik Bozukluk

  • Artikülasyon bozukluğu, bir konuşma bozukluğu iken fonolojik bozukluk, bir dil bozukluğudur.

  • Artikülasyon bozukluğunda hatalar tutarlılık gösterirken, fonolojik bozuklukta hatalar tutarsızdır.

  • Artikülasyon bozukluğunda hedef ses, kişinin dağarcığında bulunmazken, fonolojik bozuklukta hedef ses kişinin ses dağarcığında bulunabilir.

Akıcılık Bozukluk

Kekemelik

Kişinin yaşına ve lehçesine uygun gelişimsel olarak çıkartması beklenen konuşma seslerini çıkartamaması, konuşmanın olağan akıcılığında ve zamanlama örüntüsünde bozukluk olması durumudur.

Ayrıca kekemelik; konuşmadaki akıcılığın bozulması, bunlara verilen psikolojik (Konuşmaktan çekinme, konuşurken hata yapmaktan korkma) ve motor reaksiyonlarla (Vücudun çeşitli yerlerinde oluşan tikler), konuşmadaki uzatmalar, tekrarlar ve duraklamalarla kendini gösterir.

Bunlar genellikle: Hece-ses uzatma (v-v-v-ver), kısa kelime tekrarı (al-al-al), ses uzatma (Ssssssabah), durma –bloklamalar (okk-ula ge-geldim) şeklinde olabilir.

Hızlı- Bozuk Konuşma-Takifemi (Cluttering)

Kişinin konuşması çok hızlıdır.

Konuşmada kullanılan vurgular konuşulan dilin vurgu özelliklerine uygun değildir ve düzensiz bir ritmi vardır.

Hece ve ses yutmaları yaygın olarak görülür.

Hece ve ses atmalarına eklenen aşırı hız nedeniyle konuşma özellikle yabancı dinleyiciler için oldukça anlaşılmazdır.

Diğer akıcılık sorunlarında olduğu gibi kişini iletişim becerileri olumsuz etkilenmektedir. Ancak kekemelikten farklı olarak hızlı- bozuk konuşmaya sahip bireylerin kendi konuşma özellikleri ile ilgili farkındalık düzeyleri genellikle daha düşüktür.

Bu nedenle kişi üzerindeki olumsuz psikolojik etkileri daha sınırlıdır.

İşitme Kaybına Bağlı Konuşma Bozuklukları

Çocukluk çağında meydana gelen anlamlı bir işitme kaybı, konuşma gelişimini ve algılamasını etkilemektedir.

Konuşma işitme kaybının miktarı ve derecesine bağlı olarak değişmektedir.

Zihinsel Probleme Bağlı Konuşma Bozuklukları

Travmatik Beyin Hasarına Bağlı Konuşma Bozuklukları

Travmatik beyin hasarı (TBH), kafanın ani ve şiddetli bir şekilde bir nesneye çarpması (araba camı, kalorifer, beton gibi) ya da bir nesnenin kafatasını delerek beyin dokusuna zarar vermesi (kurşun, çivi gibi) sonucu ortaya çıkan beyin yaralanmalarıdır.

Bilinci yerinde olan hastalardaki olası bilişsel sorunlar:

  • Dikkat süresinde azalma,

  • Düşünceleri düzenlemede zorluk,

  • Unutkanlık,

  • Kafa karışıklığı,

  • Bazen yeni bilgileri öğrenmede zorlanmalar,

  • Diğer insanların hareketlerini yorumlayamama, sosyal durumlara uygun olmayan hareketlerde bulunma, problem çözmede, karar vermede ve planlamada zorlanma.

  • Dil sorunları da bilişsel sorunlar gibi bireysel farklılıklar göstermektedir.

  • Dille ilişkili sorunlardan bazıları şunlardır:

  • Sözcük bulma güçlüğü;

  • düzgün cümle kuramama;

  • Uzun ve çoğunlukla hatalı anlatımlar ya da açıklamalar;

  • Sözcükleri anlamada zorluk;

  • Şaka ya da esprilerdeki farklı kullanımları, deyimleri, imalı kullanımları anlayamama;

  • Bazen kendi hatalarının farkında olmama ve buna bağlı olarak çabuk sinirlenme; okuma ve yazma becerilerinde gerileme;

  • Matematik becerilerinde bozulma.

TBH olan kişilerde karşılaşılabilecek konuşmanın anlaşılırlığı ile ilgili sorunlar da gözlemlenmektedir.

Normalden yavaş, anlaşılmaz, ağızda geveleme şeklinde bir konuşma duyulabilir.

Bunun sebebi konuşma organlarındaki kasları kontrol eden beyin alanlarının hasarlanmasıdır.

Afazi

Afazi, genellikle bir inme ya da kafa travması sonucunda aniden ortaya çıkan ve beynin dilden sorumlu alanlarının hasarlanmasından kaynaklanan bir dil bozukluğudur.

Çoğu insanda dil alanları beynin sol yarı küresinde yer almaktadır. Dolayısıyla, afazide beynin sol yarısındaki dil alanları hasarlanırken, kişinin de sağ tarafına inme inebilir/felç gelebilir.

Bu bozukluk dili ifade etme ve anlamanın yanı sıra, okuma ve yazmayı da etkileyebilmektedir. Afaziye dizartri ya da konuşma apraksisi gibi nörolojik konuşma bozuklukları da eşlik edebilmektedir.

Afazinin nedenleri nelerdir?

Afazi beynin dil alanlarından bir ya da daha fazlasının hasarından kaynaklanmaktadır. Çoğu zaman beyin hasarının nedeni inmedir. İnme, beynin bir bölgesinin kansız kalması durumunda ortaya çıkar. Beyin hücreleri oksijen ve önemli besinleri taşıyan normal kan desteğini alamadığında ölürler. Beyin hasarının diğer nedenleri arasında kafaya alınan şiddetli darbeler, beyin tümörleri, beyin enfeksiyonları ve beyni etkileyen diğer durumlar yer almaktadır.

Dizartri

Merkezi Sinir Sistemi ve/veya Çevresel Sinir Sistemi ya da her iki sistem hasarına bağlı olarak, konuşma düzeneğini kontrol eden kaslarda spastisite, flaksidite, koordinasyon bozukluğu, paralizi sonucu konuşmanın solunum, sesleme, rezonans, sesletim ve prozodik özelliklerinin etkilendiği, dolayısı ile anlaşılabilirlik özelliğinin sınırlandığı bir motor konuşma bozukluğudur.

Apraksi

Fiziksel yeterliliği ve hareket etme arzusu olmasına rağmen öğrenilmiş anlamlı hareketleri gerçekleştirme yeteneğinin kaybı olarak görülen nörolojik bozukluk.

Herhangi bir güçsüzlük, akinezi, normal olmayan ton veya postür, bilişsel işlevlerde bozulmalar, anlamada azalma, koopere olamama gibi durumların haricinde, beceri gerektiren hareketlerin yapılamamasıdır.

Otizm

Gecikmiş Konuşma

Çocuğun konuşması yaşından beklenenden çok geri ya da konuşma gelişimi açısından çok daha yavaşsa,o çocuğun konuşması gecikmiş konuşma olarak adlandırır.

Gecikmiş Konuşmanın Belirtileri

Kısıtlı sözcük kullanımı

iletişim problemi

Çevreye karşı ilgisizlik

Davranışsal bozukluk

Dikkat süresinde azalma

Öğrenme güçlüğü